Dagboek van een persoonlijk energie en duurzaamheidsproject
Dit dagboek neemt u mee door het proces vanaf de eerste isolatie maatregelen tot aan uiteindelijk een gasvrij huis. Zo ver is het nu nog niet gerealiseerd, maar alle opties worden al wel uitgezocht. Aan het dagboek wordt frequent met terugwerkende tijd geschreven te beginnen in maart 1974 en als we bij de actuele situatie zijn aangeland denken we vooruit wat voor de komende tijd de beste opties zijn. Al lezend komt u steeds links tegen die u naar informatieve websites over de behandelde onderwerpen voeren. Kunt u niet wachten en wilt u zelf al verder gaan, kijk dan in onze bibliotheek met artikelen en links. Alle artikelen en links die in het dagboek voorbij komen, staan opgesomd in de bibliotheek.
Direct naar
aflevering 0 20-03-1974 (info energieplannen)
aflevering 1 28-06-1984 (info glas isolatie)
aflevering 2 14-10-2003 (info Energie Prestatie Advies)
aflevering 3 10-09-2004 (info glas, vloer spouw isolatie)
aflevering4 20-03-2018 (info alternatieve energiebronnen)
aflevering5 10-03-2021 (info warmtescan)
aflevering 6 20-09-2021 (isoleeractiviteiten)
dagboek afl. 0 – 20 maart 1974 – energieplannen
In maart 1974 betrokken wij een hoekhuis in een rijtje van 6 huizen met platte daken en van de typische Lewenborgse grindplaten onder de bovenverdieping. Alles in Lewenborg was toen nog huur. Pas in 1997 konden we het huis kopen en vanaf toen kon het verbouwen en verduurzamen van het huis beginnen.
Met dit dagboek wil ik in een logische volgorde de verschillende stappen die we hebben genomen presenteren, met heel veel verwijzingen naar informatie op internet.
Opdat u als lezer zelf uw de kennis eigen kunt maken om zelf tot de beste beslissingen te komen bij uw eigen verduurzamingsproject. Want of je wilt, of niet, je zult wel moeten als je niet wilt dat op een dag anderen voor jou beslissen wat het beste is.
. Actuele informatie over een energieplan, zie
. concept energieplan Lewenborg
. energieplan Beijum
. de gemeente Groningen wil per wijk een wijkenergieplan ontwikkelen, zie
. raadsvoorstellen warmtetransitieplan 2022-2030
. gemeente.groningen.nl/aardgasvrij-wonen
dagboek afl.1 – 28-6-1984 – van enkel naar dubbelglas
In maart 1974 betrokken wij onze huur-hoekwoning van een rijtje van zes huizen in een doodlopend straatje in Roer. De wijk was in die tijd nog in opbouw en behalve de oostkant en Meerpaal moest het grootste deel van de wijk nog worden gebouwd. Het was pionieren en met geïsoleerde huizen hield nog niemand zich bezig, ondanks het Rapport van Rome dat in 1972 was verschenen en toen al waarschuwde voor klimaatsverandering. Zo waren alle ramen met enkelglas en echt aandacht voor het dichten van kieren was er ook niet. Begin jaren 80 besloot de woningbouwvereniging toch alle enkelglas ramen op de begane grond te vervangen door dubbelglas. Als huurder kon je er ook voor kiezen dat niet te doen om huurverhoging te voorkomen. Omdat wij de ongeschonden ruiten van onze buren konden krijgen, zagen wij ook af van dubbelglas maar plaatsten de ruiten van de buren als voorzetramen voor de onze. Het gevolg was een merkbaar minder gasverbruik van zo’n 20%.
. Actuele informatie over dubbelglas, H++ en trippelglas: zie o.a.
. milieucentraal.nl/energie-besparen (https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/dubbel-glas-hr-glas-triple-glas/).
In 1997 kochten we het huis. De woningbouwvereniging had daarvoor nog nieuwe 6 cm dikke buitenisolatie op het dak aangebracht.
. Actuele informatie over dakisolatie:
. milieucentraal.nldakisolatie
. Solvari dakisolatie terug naar begin
Dagboek afl.2 – 14-10-2003 – Energie Prestatie Advies
Omdat we gaan verbouwen hebben we een Energie Prestatie Advies (EPA) aangevraagd. Het advies kwam met aanbevelingen voor vloerisolatie, betere dakisolatie, dichten van kieren, vervanging van de ketel door een hoogrendementsketel, en aanbrengen van zonnepanelen of zonnecollectoren.
. Actuele informatie: er zijn veel websites over EPA en wat er mee samenhangt, vaak van bedrijven. . Een greep:
. isolatiewaarde.eu – EPA advies
. rvo.nl -maatwerkadvies
. epadviseurs platform
. feenstra.nl – advies epa
. epa-rapport
De verbouwing houdt in dat de woonkamer met ca 16m2 wordt uitgebreid en voorzien wordt van vloerverwarming.
Wil de vloerverwarming voldoende warmte geven dan was het zaak eerst wat aan isolatie van de verdieping op begane grond te doen. Daarover in de volgende aflevering. terug naar begin
Dagboek afl.3 – 10-09-2004 – isolatie maatregelen (1)
De verbouwing was een complexe operatie: uitbreiding met compleet nieuwe puien met HR++ ramen van plafond tot vloer, renovatie van de keuken, spouwmuur en vloer isolatie, vloerverwarming en dat allemaal in nauwe afstemming met elkaar. Maar het is nu klaar, ook omdat we de hele planning en logistiek in handen en verantwoordelijkheid hebben gelegd van het bouwbedrijf. We hoefden alleen bij te sturen als de bouwvakkers ergens een simpelere, maar minder degelijk oplossing wilden kiezen.
Actuele informatie over glasisolatie:
milieucentraal.nl dubbel glas- triple glas: (https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/dubbel-glas-hr-glas-triple-glas/)
glascompleet glasisolatie: (https://glascompleet.nl/glasisolatie/)
verbouwkosten.com enkel glas isoleren : (https://www.verbouwkosten.com/dubbel-glas/enkel-glas-isoleren/)
Uit het EPA (zie aflevering 2) kwam dat we de vloer moesten isoleren om vloerverwarming mogelijk te maken. Daarom werd er in de kruipruimte een 6cm dikke laag speciale isolatie pur aangebracht. (opmerking: naar de huidige maatstaven in 2023 moet de vloerisolatie tenminste 10cm zijn).
Op advies van het bedrijf dat de vloerisolatie verzorgde is ook de buitenmuur (ca 60m2) met een soort isolerende spuitspul geïsoleerd.
Actuele informatie over vloerisolatie:
milieucentraal.nl/vloerisolatie: (https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/vloerisolatie/)
isolatie-info.nl/kruipruimte isoleren: https://www.isolatie-info.nl/kruipruimte-isoleren
Actuele informatie over spouwmuurisolatie:
milieucentraal.nl/spouwmuur isolatie: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/spouwmuurisolatie/
isolatie-info.nl/spouwmuur isoleren: (https://www.isolatie-info.nl/spouwmuur-isoleren)
Bij het aanbrengen van de vloerverwarming speelde zich nog een discussie af hoe de leidingen in de vloer gelegd moesten worden. Het bouwbedrijf wilde de leidingen van buiten naar binnen leggen in een lussenpatroon en wij wilden een slakkenhuispatroon omdat dat een gelijkmatigere afgifte van de warmte aan de vloer geeft. Nadat we aan de hand van twee tekeningen konden laten zien dat het aantal bochten in beide gevallen 30 is, en een slakkenpatroon geen meerwerk is, zijn de buizen volgens het slakkenhuis patroon gelegd.
Aangestoken door de isolatie van muur en vloer en het overschakelen op vloerverwarming werd mijn al eerdere nieuwsgierigheid opnieuw gewekt naar het benutten van de energie van wind, zon en bodemwarmte. Over wat een speurtocht op internet anno 2005 en anno 2019 daarover opleverde meer in de komende afleveringen.
terug naar begin
Dagboek afl.4 – 20 maart 2018 – alternatieve
energiebronnen
Als je op termijn van het gas af wilt om de klimaatverandering zoveel mogelijk te vertragen (minder gas = minder CO2 en minder methaan = minder broeikaseffect in de atmosfeer) welke energiebronnen zijn er dan naast gas als brandstof? En ga je alleen, met alle bewoners in Lewenborg of buurt aan de slag? Een opsomming van de mogelijkheden:
– hout: in een open haard of houtkachel wordt hout verbrand, maar daarbij komen fijnstof en andere schadelijke stoffen vrij en veel CO2 en methaan af. Dus gezellig maar voor het milieu en klimaat niet verstandig. Als je toch warmte door hout verbranden wilt, gebruik dan een palletkachel of een speksteenkachel of tegelkachel.
Actuele informatie over hout verbranden:
milieucentraalenergie-besparenl https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/verwarmen-op-gas-of-hout/houtkachel-of-open-haard/
– waterstof: voor privégebruik is waterstof als brandstof nog verre toekomstmuziek, dus nu nog niet echt actueel. Waterstof moet gemaakt worden en dat kost energie, die bijvoorbeeld met de energie uit windmolenparken gemaakt kan worden. Als waterstof in grote hoeveelheden beschikbaar komt, kan het huidige buizenstelsel voor gas daarvoor gebruikt worden. Waterstof is te explosief om op te koken en kan alleen gebruikt worden als huisverwarming.
Actuele informatie over waterstof als warmtebron
tno.nl/duurzaam/ https://publications.tno.nl/publication/34636403/HwQOdr/TNO-2020-M10028.pdf
klimaathelpdesk.org https://www.klimaathelpdesk.org/answers/kan-het-gasnetwerk-omgebouwd-worden-voor-waterstof/
feenstra/zorgelooswonen/waterstof https://www.feenstra.com/zorgelooswonen/waterstof/
essent naar een duurzame waterstofeconomie https://www.essent.nl/-/media/essent/documenten/diversen/essent-sneller-naar-een-duurzame-waterstofeconomie-juni2020.ashx
– wind: binnen een woonwijk een eigen molentje op je dak of in de tuin is zelden rendabel, als het al kan. Soms kan misschien een schoepenturbine wel uit?
Actuele informatie over windenergie
milieucentraal.nl/../kleine windmolens https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/kleine-windmolens/
milieucentraal.nl/../windenergie https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/windenergie/
overzicht windturbines http://www.urbanwind.net/wineur.html
– zonlicht: op twee manieren is zonlicht te gebruiken:
o zonnepanelen wekken elektriciteit op en worden in sneltempo gemeengoed. Wat je meer opwekt dan verbruikt lever je aan het net tegen een lagere vergoeding dan wat elektriciteit kost van het net.
o zonnecollectoren verwarmen water dat het water in een zonneboiler via eenwarmtewisselaar opwarmt om je huis mee te verwarmen, voor tapwater en douche. Zonnecollectoren leveren per m2 meer energie op dan zonnepanelen.
Actuele informatie over zonnepanelen als energiebron
consumentenbond- zonnepanelen https://www.consumentenbond.nl/zonnepanelen
zonnepanelen.nl https://www.zonnepanelen.net/
Actuele informatie over zonnecollectoren als energiebron
kennisbank/regionaalenergieloket.nl https://kennisbank.regionaalenergieloket.nl/zonneboiler/zonneboiler-of-zonnepanelen/
baart-doet.nl https://baart-doet.nl/zonnepanelen-of-zonnecollectoren/
powerly.nl https://powerly.nl/blog/zonneboiler-of-zonnepanelen/
– omgevingswarmte: Met een warmtepomp neem je warmte op uit de omgeving via een warmtewisselaar. Koud water wordt verwarmd door het te laten stromen langs
o wamtepompen
o warmte uit de lucht
o warmte uit de grond
o warmte uit oppervlaktewater
o warmte uit rioolwater
Actuele informatie over warmtepompen en andere vormen van omgevingswarmte gebruiken in een privé omgeving en huis
milieucentraal.nl – warmtepompen https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-verwarmen-en-koelen/warmtepomp-duurzaam-elektrisch-verwarmen/
bodemenergietool https://wkotool.nl/
bodem warmtepomp https://kennisbank.regionaalenergieloket.nl/warmtepomp/bodem-warmtepomp/
keuzehulpduurzaamverwarmen https://keuzehulpduurzaamverwarmen.nl/
actuele informatie over collectief omgevingswarmte gebruiken
experticecentrumwarmte.nl https://www.expertisecentrumwarmte.nl/themas/technische+oplossingen/techniekfactsheets+energiebronnen/aquathermie+nieuw/default.aspx
Als je al deze informatie tot je wilt nemen, ben je voorlopig onder de pannen. Veel nuttig leesplezier. terug naar begin
Dagboek afl.5 – 10 maart 2021 -warmtescan
In februari 2021 was het mogelijk je op te geven voor een warmte scan van je huis verzorgd door Lewenborg Energie i.s.m. Grunneger Power. Op 2 maart was het buiten koud genoeg om voldoende contrast tussen de buitentemperatuur en de temperatuur van ramen, kozijnen en muur te hebben het verschil tussen binnen en buiten moet tenminste 15° zijn en ’s nachts was het 2 maart ca 0° en overdag ca 7°C. 9 maart kregen we acht infrarood foto’s opgestuurd van de voor- en achtergevel en van de zijmuur die goed lieten zien waar de warmte naar buiten lekte en waar het wel goed was geïsoleerd. Hieronder 2 voorbeelden
Rode stukken laten warmte door, blauwe delen niet. Bij de voorgevel (linker foto) zie je dat door het glasraam naast de voordeur en door het raam dat open kan veel warmte verloren gaat (rechter raam linker foto – het blauwe veld er naast komt van de bamboe die er voor staat). Opvallende warmte lekken zitten in de plaat boven de voordeur, de bovenkozijnen van de ramen en de grindplaat tussen bovenverdieping en op de grens tussen muur en bodem (ook bij de achtergevel). Je ziet ook dat de rolgordijnen voor de hoge ramen van de achtergevel de warmte goed tegenhouden (want blauw = koud). Kortom, we weten waar we meer moeten isoleren, aan de slag.
Actuele informatie over warmte scans:
Lewenborg Energie Vereniging: zie voor onze eigen apparatuur onder projecten en Nieuws
– milieucentraal: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/isoleren-en-besparen/warmtebeelden/
Gemeente Groningen
– duurzaam Groningen: https://gemeente.groningen.nl/duurzaam-groningen
– Regionaal Energie Loket Groningen: https://regionaalenergieloket.nl/groningen
– heatpulse Groningen: https://heatpulse.nl/groningen
commerciële aanbieders (willekeurig gekozen):
– energiekeurplus: https://www.energiekeurplus.nl/diensten-thermografie/thermografie-scan-groningen/
Malin Advies: https://www.malinadvies.nl/tarieven-warmtebeelden-woningen
Dagboek afl.6 – 20 september 2021 – isoleeractiviteiten
De warmtescan van maart geven voldoende aanwijzingen waar in huis we moeten isoleren. De zijmuur blijkt gelukkig nog redelijk geïsoleerd door de spouwvulling in 2004 dus we hebben ons eerst beziggehouden met de ruimtes rondom de ramen aan de voorkant. We kozen voor isolatie aan de binnenkant, ook omdat we daar tenminste zelf mee aan de slag konden. Onder de ramen op de begane grond en de slaapverdieping wilden we zo min mogelijk ruimte inleveren en kozen daarom voor het hoog isolerende, 3,5cm dikke Super Quilt isolatiedeken met een isolatiewaarde 3.0m2 K/W voor wanden. Denk maar niet dat je even een ombouw kunt aanbrengen en je isolatiemateriaal aanbrengen. Je moet speciale ademende tape gebruiken tegen de muur en alles goed afsluiten om koudebruggen te voorkomen. En wat nog een heel klus was: om überhaupt ruimte te hebben moest de verwarming ietsje naar voren verplaatst worden. Daarvoor moest ook de leiding van en naar de verwarming iets verlengd worden. Als je hier geen ervaring mee hebt; niet zelf doen, maar een loodgieter laten komen.
Nadat we eerst een vensterbank hadden aangebracht kon er een houten raamwerk onder de ramen worden getimmerd en kon de isolatiedeken er in geplakt worden en met een dunne witte spaanplaat afgewerkt worden.
Voor de koof boven de ramen was het ook passen en meten want we wilden de lamellen op de vensterbanken laten vallen en de gordijnen net op de buitenrand ervan moesten vallen zodat de warmte van de verwarming de kamer in zou komen en niet tussen raam en gordijn en lamellen. Dus eerst lamellen- en gordijnensystemen demonteren, dan de houten ombouw voor de koof maken, dan nieuwe gaten voor de gordijnroeden in het plafond boren (sorry buren), en dan de ophanging voor de lamellen aan de bodem van de koof bevestigen. Dan pas kun je het glaswol (rot spul, mondkapje voor, liefst handschoenen aan) dat we hier als isolatie gebruiken in de koof aanbrengen, weer met speciale tape. Als laatste kon dan eindelijk het afsluitende paneel er voor met kleine spijkertje vastgezet worden.
Nu nog afwachten of het in de winter is te merken.
In voorbereiding:
– Energiekosten meten met een tussenmeter; wat verbruiken elektrische apparaten?
– Met een infraroodmeter door het huis warmtelekken opsporen
– Verrassingen bij het controleren van de vloerisolatie
-Aanschaf en installatie van zonnepanelen
– Een groen sedum dak
– Is eigen windenergie toch mogelijk?